Gezondheidsbevorderaar migranten: 'Soms komen er heel heftige onderwerpen voorbij, dat doet wel wat met je'

Achterhoeks dialect

In Turkije studeerde Sunay af als filosofie- en sociologiedocent. Eenmaal in Nederland volgde ze de hbo-studie sociaal pedagogische hulpverlening voor. Ze werkte 3 dagen en ging 1 dag naar school. “Ik heb lang naar een stageplaats als pedagogisch hulpverlener gezocht. Het was moeilijk, omdat ik de taal nog niet zo goed sprak.” Sunay ging als activiteitenbegeleider bij Azora, ouderenzorg in de Achterhoek, aan het werk. “Ik kende pas net de Nederlandse taal en werkte met dementerende ouderen uit de Achterhoek die vooral ‘plat praten’. Dat Achterhoekse dialect was voor mij moeilijk te verstaan, soms moest ik wel 3 keer vragen wat er bedoeld werd. Een uitdaging, maar leuk. Ik heb veel spreekwoorden geleerd”, vertelt Sunay. In die tijd deed ze ook haar afstudeeronderzoek en het project Pleegzorg in kleur. “Ons projectteam ging actief op zoek naar pleegouders met een niet-westerse achtergrond. Zo konden migrantenkinderen in de pleegzorg worden geplaatst bij gezinnen met dezelfde culturele achtergrond. Denk bijvoorbeeld aan een Turkse jongen die in een Turks gezin wordt opgevangen.”

Werken bij de GGD

In 5 jaar tijd deed Sunay de inburgering, taalcursus en hbo-studie. Tijdens haar diploma-uitreiking was Sunay hoogzwanger haar eerste kind. “Daarna heb ik bewust eerst rust genomen en genoten van mijn nieuwe rol als moeder.” Sunay merkte dat haar Nederlandse taal achteruit ging en wilde meer tussen de Nederlanders zijn. Ze ging solliciteren en startte in 2008 bij onze GGD. “Ik begon als voorlichter in eigen taal en cultuur en kreeg veel vrijheid om de functie zelf in te vullen. Denk aan het doorontwikkelen van nieuwe voorlichtingen, visie schrijven, communicatie tijdens spreekuren met ouders en cultuursensitief werken.”

Inwoners met migratieachtergrond

In Sunays werk legt ze steeds verbindingen. Ze heeft een mooie brugfunctie binnen onze organisatie. Heeft het een link met migranten, dan haak je Sunay aan. Een mooi voorbeeld is het werk dat ze deed toen de GGD begon met de HPV-vaccinatie voor meisjes in 2010. Sunay: “Er kwamen veel vragen van inwoners met een migratieachtergrond. ‘Kan mijn dochter epilepsie krijgen van de vaccinatie? Kan mijn dochter onvruchtbaar worden? Geef ik mijn kind met de HPV-prik geen toestemming om seksueel actief te worden?’ Ik had veel overleg met onze artsen over de HPV-vaccinatie. Daarna maakte ik de cultuurvertaalslag. Ik ging vrijblijvend met de ouders in gesprek zodat ze over alle informatie beschikten om een goede keuze te maken. Het gesprek verloopt veel fijner als je dezelfde taal spreekt, mensen begrijpt vanuit hun eigen referentiekader en met ze meedenkt.” Sunay kreeg ook persoonlijke vragen van inwoners. “Heb jij een dochter, vertrouw je haar het nieuwe HPV-vaccin toe? Toen moest ik ook eerlijk zeggen; mijn moeder heeft kanker gehad, ik heb liever dat mijn dochter het vaccin krijgt, dan dat ze de zware behandeling moet ondergaan die mijn moeder had.” Sunay: “Migranten vinden vaak dat ze niet gehoord en gewaardeerd worden. Maar als je dezelfde taal spreekt en dezelfde culturele achtergrond hebt (en dus weet waar mensen tegenaan lopen), dan voel je al snel vertrouwen en waardering in een gesprek.”

SimpelFit!

Een GGD-project waar Sunay al 14 jaar aan werkt, is de cursus SimpelFit! “Toen in 2010 de jeugdmonitor uitkwam, bleek dat 42% van de Turkse kinderen van 4 tot 12 jaar overgewicht had. In die tijd schreef ik samen met collega’s SimpelFit! om Turkse ouders preventief te helpen.” Het doel van de cursus Simpel Fit! is om overgewicht en obesitas bij kinderen tussen de 0-12 jaar met een Turkse achtergrond te stabiliseren of te verminderen. Opvoedgedrag staat hierbij centraal. “We gingen met SimpelFit! actief in ‘onze’ gemeentes rond. Rond 2014 hadden zo’n 600 moeders de cursus gevolgd”, vertelt Sunay. “Het was fijn dat ik de theorie hielp ontwikkelen en uiteindelijk ook in de praktijk met de doelgroep aan tafel zat. Je proeft de behoeftes en gaat in gesprek. Is chocolademelk gezond? Ja, want er zit melk in. En dan ga je het gesprek aan. Maar wat zit er dan allemaal in? Of we lieten een flyer zien met drankjes, welk drinken geef je je kind mee naar school? Dan werd AA-drank genoemd. Waarom geef je je kind dat? Mijn kind eet geen fruit en hier zit extra vitamine C in, was dan het argument…”
SimpelFit! is een van de weinige cultuursensitieve, erkende interventies die met de gezonde leefstijl bij migranten aan het werk gaat. “De kracht van deze interventie is dat we het zoveel mogelijk in hun eigen taal aanbieden. De trainers komen ook uit dezelfde cultuur. We passen de gezonde leefstijladviezen van het Voedingscentrum aan op hun manier van leven en houden rekening met hun perspectief. We gaan gelijkwaardig met elkaar in gesprek, we leggen niks op van bovenaf. Dat maakt het ook succesvol. Wie eenmaal begint aan de cursus, maakt het ook bijna altijd af.”

Aanspreekpunt migranten

Sunay werkt 32 uur en geen werkdag is hetzelfde. Als het om migranten gaat, wordt ze door collega’s aangehaakt om mee te denken. Neem de jeugdgezondheid waarbij Sunay betrokken wordt voor advies aan ouders.  “Zo had ik afgelopen week een mail van een collega. Ze had een moeder op haar (reizigers)spreekuur die met haar dochter naar Somalië gaat op familiebezoek. Dan regel ik gelijk een sleutelpersoon (uit Somalië) om het gesprek over meisjesbesnijdenis aan te gaan. De moeder komt namelijk nog een keer terug, vanwege de vaccinatie. Onze collega belt vooraf en in het belang van het kind zeggen wij ‘we zijn verplicht om met jou dit gesprek te voeren’. Het is voor ouders vaak de sociale omgeving (de gemeenschap daar zet zoveel druk op de ouders dat ze bijna geen keuze meer hebben) dat ze hun kind laten besnijden. Ook geven we de verklaring tegen meisjesbesnijdenis mee in hun eigen taal. Ouders kunnen dat in hun eigen land laten zien. Ouders zijn verplicht om hun dochter te beschermen en in Nederland is meisjesbesnijdenis strafbaar.”

Sunay regelt en geeft zelf ook voorlichtingen, meestal zo’n 2 a 3 per week. “Denk aan voorlichtingen aan professionals over bijvoorbeeld cultuursensitief werken, vluchteling in de klas, opvoeden in 2 culturen, mentale gezondheid van statushouders of schadelijke praktijken en taboegevoelige onderwerpen. Deze geef ik op aanvraag van bijvoorbeeld gemeenten, scholen of welzijnsorganisaties.” Ook is Sunay het aanspreekpunt binnen onze GGD als het om sleutelpersonen gaat. Dit zijn nieuwkomers in Nederland die een brug slaan tussen professionals en statushouders.

‘Je maakt het verschil’

“Ik weet niet beter dan dat ik dit werk doe. Cultuursensitief werken hoort bij mij. Ik heb sociologie en filosofie gestudeerd, maar kom ook uit een gebied waar meerdere culturen met elkaar in harmonie leven. Ik wist niet beter als kind; ik ben ook tweetalig opgevoed (Turks en Arabisch) en alle religieuze huizen stonden bij elkaar. Eenmaal in Nederland leerde ik dat dat niet gewoon is. Zo waren wij het eerste Turkse gezin in het dorp”, vertelt Sunay. “Het werken bij de GGD voelt meer dan puur werk, je helpt mensen ook echt. Je maakt het verschil. Sommige trainingen zijn inhoudelijk misschien hetzelfde, maar de groep bepaalt hoe het loopt, de vragen en behoeftes van deelnemers zijn leidend. Soms komen er ook heel heftige onderwerpen voorbij, dat doet wel wat met je.”

Meisjesbesnijdenis

Neem het gevoelige onderwerp meisjesbesnijdenis. Tijdens een voorlichting vertelde een vrouw uit zichzelf over haar ervaring. Dat ze meerdere malen herbesneden is, ook na haar bevallingen. Ze vertelde haar eigen verhaal. Ja, dan valt er wel een stilte in de zaal… Ik vraag of ze niet liever 1 op 1 wil praten, maar nee, ze wil graag haar verhaal kenbaar maken. Niet iedereen spreekt makkelijk over taboegevoelige onderwerpen. Maar ze voelde zich veilig om het te vertellen. Ze vertelde over haar huwelijksnacht, de bevallingen, de pijn die ze voelde… Dan laat ik mijn presentatie wel los en creëer ik ruimte voor het verhaal van deze vrouw. Bij veel vrouwen in de zaal zie je tranen. Ik voel me dan zo sterk verbonden. Ik vraag of ik de vrouw een knuffel mag geven. Dat mag. Het is ontroerend en geeft me tegelijkertijd een warm gevoel. Dat je in zo’n korte tijd het vertrouwen wint, dat geeft me echt kippenvel en motiveert me ook om dit werk te doen.”