Regionale samenwerking voor gezondheid: De rol van de GGD in Apeldoorn-Zutphen

“In de zomer van 2023 is ons gevraagd een rol te spelen bij de totstandkoming van ketenaanpakken in deze regio. Ik heb als projectleider hieraan bijgedragen. We werken op regionale schaal samen aan de ketenaanpakken Welzijn Op Recept, Kansrijke Start, valpreventie, overgewicht en obesitas bij kinderen, en GLI (gecombineerde leefstijl interventie) bij volwassenen.” De samenwerking startte met het vormen van een afvaardiging uit de regio. Deze bestond uit mensen vanuit welzijnsorganisaties, sportorganisaties, gemeenten, huisartsenorganisaties, verzekeraars en paramedici. “Samen maakten we per keten overstijgende regionale afspraken. Daarnaast vormden we een kerngroep om overzicht te houden over het geheel van de ketenafspraken.”

Opstellen werkagenda

“Omdat Jacqueline Baardman, onze directeur publieke gezondheid, bestuurlijk trekker is van het onderdeel Gezond Leven, werd ons gevraagd om invulling te geven aan de regionale werkagenda van dit onderdeel. De doelstellingen uit het regioplan vormden het uitgangspunt. Hierbij hebben we gezamenlijk activiteiten, betrokkenen, verantwoordelijken en ook een tijdspad geformuleerd.”  
De werkagenda ontstond door input op te halen tijdens fysieke en digitale bijeenkomsten. In de kick-off bijeenkomst op het GGD-kantoor in Warnsveld werden de doelstellingen gepresenteerd, waarna deelnemers deze prioriteerden via een scoringssysteem. “Voorafgaand aan de sessies werd deelnemers gevraagd ideeën aan te leveren, die we vervolgens categoriseerden en tijdens de fysieke sessie prioriteerden met stickers.” De doelstellingen concreet maken, dat is wat je in de werkagenda doet, legt Karlien uit. “Voorbeelden hiervan zijn het inrichten van een leefstijlloket in het Gelre ziekenhuis en de regionale implementatie van ketenaanpakken. Hierbij ondervonden we dat financiering en lokale versus regionale samenwerking uitdagingen vormen.” 

Oplossingen voor de toekomst

Preventie is nodig om de zorg toekomstbestendig te maken, maar preventie alleen is niet voldoende. Om te transformeren van zorg naar gezondheid moeten we ook anders werken en zijn er concrete stappen nodig. Dit is complex en vraagt om samenwerking op verschillende niveaus en tussen verschillende disciplines van huisartsen en welzijnsorganisaties tot gemeenten en beleidsmakers. De volgende punten zijn daarbij volgens Karlien van belang om de slagingskans te vergroten: 

1. Samenwerking tussen het medisch en sociaal domein: Samenwerking tussen het medisch en sociaal domein is essentieel om onnodige medicalisering en belasting van de eerstelijnszorg te voorkomen. Het eenvoudig kunnen verwijzen naar en communiceren tussen zorg en sociaal domein speelt hier een belangrijke bijdrage in. Ontwikkel en implementeer daarom een uniform verwijs- en communicatiesysteem dat alle gemeenten, huisartsen en welzijnsorganisaties kunnen gebruiken. Dit maakt doorverwijzing door huisartsen en zorgaanbieders naar sport- en welzijnsactiviteiten eenvoudiger en efficiënter.  
2. Een sterke sociale basis: De sociale basis gaat over omzien naar elkaar in wijken, buurten en dorpen. Maar ook over eigen regie en het hebben van een netwerk als basis. Inwoners in een sociaal gezonde buurt roken minder, drinken minder alcohol, hebben een gezonder eetpatroon en bewegen meer. Investeer in een sterke sociale basis met toegankelijke voorzieningen en waar er ruimte is voor ontmoeting, beweging en een gezonde leefomgeving. 
3. Normaliseren van gezondheid: Bij de uitwerking van de werkagenda hebben we ook veel gesproken over jeugd en gezin waarbij opvoedondersteuning als een van de speerpunten naar voren is gekomen. De ontwikkeling van kinderen verloopt vaak met hobbels en lastig gedrag hoort daarbij. We hebben de neiging te problematiseren terwijl juist een brede blik op ‘normaal gedrag’ wenselijk zou zijn.  
4. Financiering: Preventie blijft het ondergeschoven kind. Iedereen vindt gezondheid het grootste goed en gelijktijdig raakt het bijna alle beleidsterreinen maar toch gaat maar een heel klein deel van financiën naar het voorkomen van ziekte en zorg. Er zou meer aandacht en structurele investeringsruimte moeten komen voor gezondheid, preventie en vroegsignalering. Creëer een duidelijk financieringsmodel dat de benodigde middelen beschikbaar maakt voor een gezondere samenleving. 

Door deze stappen te volgen, kunnen we bijdragen aan een solide basis voor een gezonde toekomst, waarin de zorg toegankelijk is en betaalbaar blijft. Op welke punten verliep het proces van het opstellen van een werkagenda juist positief? “De samenwerking met regiopartners verliep heel goed. Dat is heel kansrijk, wij hebben als GGD een heel groot netwerk. Er is zoveel winst te behalen uit regionale samenwerking.” 

Rol GGD

Regionale samenwerking biedt veel potentieel, en de GGD heeft de mogelijkheid om dit te faciliteren en te coördineren. Karlien: “In de vorm van een projectleider, coördinator, begeleider noem het maar op. We hebben lijntjes met gemeenten, welzijn en sport. Preventie is onze core business!”  
 
Binnen IZA/GALA draagt de GGD bij met heel concrete producten. "Samen met partners hebben we bijvoorbeeld verwijsroutings per ketenaanpak opgesteld. Of een inventarisatie van valpreventie; wat gebeurt er al in de regio en in de gemeenten afzonderlijk. We kunnen heel goed maatwerk leveren vanuit onderzoek, coördinatie, projectleiding en sessies of bijeenkomsten begeleiden.” Als voorbeeld noemt Karlien een bijeenkomst in Voorst, waar er aandacht was voor mentale gezondheid. “We brachten alle betrokken beleidsdisciplines bij elkaar en organiseerden een bijeenkomst. Tijdens deze bijeenkomst legde collega Irene Linders (adviseur publieke gezondheid) uit wat mentale gezondheid eigenlijk inhoudt. Caroline Timmerman (onderzoeker publieke gezondheid) presenteerde vervolgens de actuele cijfers voor Voorst.”

Karlien vervolgt: “We zijn ervan overtuigd dat we als GGD een waardevolle partner zijn voor gemeenten: niet commercieel, maar wel deskundig. We beschikken over veel expertise op het gebied van preventie, vanuit diverse disciplines zoals leefomgeving, onderzoek en preventie. Op deze manier kunnen we op verschillende manieren bijdragen. Op grote en kleine schaal, en zowel inhoudelijk als proces- of projectmatig.” Karlien denkt dat we veel meer kunnen doen met IZA en GALA dan alleen ketenaanpakken. “Er zijn heel veel doelstellingen die naadloos aansluiten bij wat wij doen als GGD. IZA en GALA zijn een duwtje in de rug om preventie beter weg te zetten en dat moet je vooral in samenwerking met partners doen. Alleen red je dat niet. Gezondheid gaat juist over alle beleidsdomeinen heen; leefomgeving, armoede, werk, onderwijs en noem het maar op. De GGD is dan de spin in het web die het kan agenderen, uitrollen en versnellen."